Rời thị trấn Lang Chánh của tỉnh Thanh Hóa, chúng tôi đi theo tỉnh lộ 530 rồi rẽ vào con đường đá lổn nhổn để đến với bản Năng Cát nằm dưới chân núi Chí Linh.
Trí Nang, bản người Thái xinh đẹp của xứ Thanh Hóa
Sau hơn chục cây số dằn xóc, ai nấy nhanh chóng tươi tỉnh trở lại khi đặt chân lên một bản làng người Thái xinh đẹp mát rượi nằm giữa thiên nhiên thơ mộng.
Với nhiệt độ trung bình trong năm chỉ khoảng 15-18 độ C, lại ở gần nhiều danh lam thắng cảnh hấp dẫn, Năng Cát gần đây được nhiều du khách ghé thăm. Trong tổng số 125 hộ ở bản Năng Cát thì có đến 124 hộ đang còn giữ được những nếp nhà sàn truyền thống và duy trì được nhiều nghề truyền thống, những công cụ lao động, đồ dùng sinh hoạt đặc trưng… Hiện tại trong bản có sáu hộ đã được đào tạo và đầu tư thêm tiện ích để làm du lịch cộng đồng.
Trong lúc trời chưa quá nắng, chúng tôi đến thác Ma Hao, nơi nghĩa quân Lê Lợi từng có thời gắn bó. Thác bắt nguồn từ đỉnh núi Chí Linh độ cao hơn 1.000m. Mọi người thích thú thả mình trong dòng nước trong veo rồi nghỉ ngơi trên những phiến đá to rộng, bằng phẳng, lắng nghe tiếng thác chảy và ngắm nhìn cảnh đẹp hùng vĩ của đại ngàn. Từ trên cao, những dòng nước cuồn cuộn đổ xuống, tung bọt trắng xóa. Muôn vàn hạt nước nhỏ li ti như những hạt sương mai bay lên cao, hòa quyện vào nhau như dải lụa trắng rồi lan tỏa cả một vùng rộng lớn. Phía xa khu vực chân thác, dòng suối hiền hòa chảy róc rách dưới tán cây rừng. Không khí thoáng đãng, mát mẻ, xen lẫn mùi hương nồng nàn của rừng quế, rừng luồng do người dân bản trồng.
Xa hơn thác Ma Hao còn có thác Mây, mà nghe đâu là còn đẹp hơn nhiều, hoang vắng hơn nhiều. Tiếc là thời gian có hạn nên chúng tôi phải quay về bản. Mùa thu xứ Thanh, nắng vàng như rải mật ong lên những con đường đất đỏ. Nắng đổ bóng những hàng giậu tre quấn quít khách đi đường. Dãy núi Chí Linh nổi bật giữa bầu trời trong xanh vời vợi. Dưới tán cây, mấy ngôi nhà sàn mái lá cọ thanh thoát, tinh tươm đúng kiểu người Thái.
Bên trong gian bếp của ngôi nhà giữa bản, tiếng cười nói lao xao. Những phụ nữ xinh đẹp nhất, đảm đang nhất bản đang rộn ràng chuẩn bị bữa ăn cho du khách. Chúng tôi như bị hút hồn bởi dáng vẻ yểu điệu mà tinh tế của các cô gái Thái Đen trong trang phục cổ truyền. Phụ nữ Thái xinh đẹp có tiếng, đã vậy họ lại rất chăm chút mái tóc và váy áo. Mái tóc búi cao cài trâm cùng với bộ váy dài ôm sát dáng người cao ráo làm các cô, các chị ở đây có vẻ thanh lịch đặc biệt. Rồi thì ai nấy lại tiếp tục bị người Thái ru hồn với những món ăn truyền thống ngon tuyệt vời.
Sự tinh tế của người dân bản Năng Cát thể hiện dường như ở tất cả mọi nơi, từ căn bếp gọn gàng nhỏ xinh cho đến mâm thức ăn được trang trí cẩn thận. Bữa ăn tất nhiên không thể thiếu bình rượu ủ bằng lá cây rừng. Thứ rượu thơm lựng, vị ngọt ngào tưởng nhẹ nhàng mà uống vào say mềm khi nào không biết…