Không cảnh đẹp, không đồ ăn ngon và cũng không an nhàn,… Tất cả những gì mà Chin thôi thúc tôi lên đường chính là câu chuyện huyền thoại về thế hệ những người phụ nữ “mặt hổ” cuối cùng còn sót lại này.
Sống sâu trong khu vực miền núi hẻo lánh ở Tỉnh Chin, miền Tây Myanmar, có những người phụ nữ được cả thế giới biết đến bởi những hình xăm đặc biệt trên khuôn mặt. Đối với bộ tộc này, trên mặt càng có nhiều hình xăm thì càng đồng nghĩa đó là người con gái đẹp và dũng cảm. Đây là một truyền thống của tộc người Chin bắt nguồn từ thế kỷ 11 và đã bị xoá bỏ từ năm 1960. Từ đây truyền thống xăm mặt sẽ sớm biến mất cùng thế hệ cuối cùng của người Chin.
Hành trình đến Mindat
Tôi tạm gọi hành trình này là off-the-beaten track đối với người Việt vì ko thể tìm tất cả các thông tin cần thiết từ các website tiếng Việt. Bù lại, tôi phải tiếp tục lân la tìm kiếm thông tin từ những người nước ngoài đã từng đến đó.
Tôi chọn khám phá những người phụ nữ “mặt hổ” tại thị trấn Mindat. Vì ở Mindat có bà Daw Yaw Shen Ying – người phụ nữ “mặt hổ” được coi là “di sản” của thế giới, vì bà là người phụ nữ xăm mặt cuối cùng biết thổi sáo bằng mũi. Và lý do thứ hai là bởi vì thị trấn này đa dạng về tộc người hơn các thị trấn khác. Hiện ở Mindat có 3 tộc người chính sinh sống là M’kaan, M’uun và Uppriu. Như vậy tôi có thể được chiêm ngưỡng cả 3 hình xăm của 3 tộc người khác nhau tại đây.
Sau khi nghiên cứu kỹ bản đồ, tôi quyết định chọn cung đường Yangon – Bagan – Pakkoku – Mindat. Tôi chọn nghỉ lại Bagan 3 ngày, để trải nghiệm cố đô huyền bí xinh đẹp này trước khi bắt đầu một chặng đường khá hành xác với khung cảnh được cảnh báo là “không như mơ”. Cung đường từ Pakkoku đi Mindat chủ yếu là đường đèo, xóc, bụi và chất lượng xe cực kỳ xuống cấp. Có vài đoạn đường du khách trong xe còn được “tắm” trong bụi. Bụi đến mức làm cho chiếc áo khoác đỏ của tôi phủ cả một màu xám trắng. Tổng chi phí di chuyển từ Bagan đến Min dat rơi vào khoảng 450.000 VNĐ với chặng đường 230km, dài 8 – 10 tiếng.
Mindat là một thị trấn nhỏ ở một vùng miền núi hẻo lánh và không có nhiều điện, khoảng 7, 8 giờ là bóng tối bao phủ khắp các con đường. Chỉ thấy vài ánh đèn nhỏ leo lét trong mỗi ngôi nhà tre nứa. Nhiệt độ ngày và đêm của Mindat chênh lệch rất nhiều, nắng gay gắt vào ban ngày và lạnh rét vào ban đêm. Có lẽ vì đi một chặng xe dài, và chưa quen với sự thay đổi nhiệt độ đột ngột mà cơ thể tôi trở nên vô cùng mỏi mệt và rét run từng chập.
Gặp sự cố ngoài dự kiến
Tôi đã gặp một vấn đề ngoài dự kiến. Đó là khi ở Bagan tôi đã nhờ một Agency liên hệ giùm với một hướng dẫn viên người địa phương tại Mindat để ngày hôm sau anh ta đưa tôi đi gặp những người phụ nữ xăm mặt còn lại trong làng. Mọi thứ đều thống nhất xong xuôi. Thì ngày hôm sau anh chàng guide bỗng biến mất tăm không một lời nhắn. Tôi ngồi đợi đến nửa ngày, nhờ ông chủ homestay liên hệ giúp guide khác thì nhận được tin là “Toàn bộ guide ở khu vực này đã đi cùng với các đoàn leo núi Victoria hết rồi. Họ sẽ trở về sau 2 ngày”.
Tôi chợt nghĩ đến những thông tin review tôi đọc được từ blog của một vài bạn tây balo “bạn đừng nghĩ bạn sẽ được chào đón tại đây khi không đi cùng một hướng dẫn viên người địa phương”, “những người ở đây không ai biết tiếng anh, bởi vậy nếu không có hướng dẫn viên đi cùng bạn sẽ không thể giao tiếp được với họ”,… Bực mình, nản lòng, hoang mang và thất vọng nhưng tôi tự nhủ “đến đây rồi thì không thể bỏ cuộc được”, rồi hít một hơi thật sâu, lục tìm một vài gói kẹo dẻo đổ đầy ba lô rồi một mình đi vào trong làng để bắt đầu hành trình khám phá.
Ngay thời điểm đó tôi vẫn thật sự hoang mang với hàng ngàn câu hỏi: “làm sao để gặp được những người phụ nữ xăm mặt?”, “làm sao để biết nhà nào có người phụ nữ xăm mặt mà vào?”, “rồi làm sao để được họ chào đón?”,… Thế nhưng chưa kịp hoang mang xong thì tôi bắt đầu nhìn thấy những người phụ nữ với những gương mặt khác biệt ấy. Họ xuất hiện trước mắt tôi, rất gần, rất tự nhiên với công việc thường ngày: Một người phụ nữ Uppriu có khuôn mặt chi chít hình xăm các chấm tròn đang ngồi trước nhà rửa đống trang sức truyền thống bằng miệng; một người phụ nữ M’uun với hình xăm chấm kín khuôn mặt và những hàng dọc trên cằm trên miệng còn ngậm một tẩu thuốc đang xách giỏ đi chợ; 2 người phụ nữ M’kaan với các hình xăm vòng theo hình chữ D móc nối với nhau ở 2 bên má đang ngồi nói chuyện với nhau trước cửa nhà;…
Gặp mỗi người tôi lại vội bốc một ít kẹo trong túi rồi chạy đến cúi gập người chào họ với câu chào Myanmar phổ thông, rồi tặng kẹo cho họ. Những người phụ nữ có vẻ rất vui, họ nhanh chóng nở nụ cười tươi với tôi và nắm chặt tay tôi giật mạnh xuống vài lần, rồi nói gì đó, tôi đoán đó là cách họ cảm ơn. Và tôi đã bắt đầu khám phá họ như vậy. Lễ phép chào hỏi, biếu một chút quà nhỏ và sau đó tìm cách để được tiếp xúc và quan sát họ lâu hơn. Có lẽ chính sự thân thiện và có vẻ thích thú, ngơ ngác của tôi đã khiến họ luôn vui vẻ đón tiếp tôi. Ngày đầu tiên của tôi đã bắt đầu như vậy, chủ yếu là quan sát và cảm nhận.
Chạm vào những huyền thoại
Điểm cuối hành trình của tôi chính là bà Daw Yaw Shen Ying (90 tuổi, người M’kaan), bà chính là người phụ nữ cuối cùng biết thổi sáo bằng mũi nổi tiếng khắp thế giới. Nhờ điều này bà đã trở thành biểu tượng cho cộng đồng những người phụ nữ xăm mặt ở tỉnh Chin và được mệnh danh là “di sản” của thế giới.
Tôi luôn cảm thấy mỗi hành trình của mình đều là một khoảnh khắc kỳ diệu trong đời khi đã cho tôi được chạm vào những huyền thoại mà trước đó tôi mới chỉ được thấy qua màn hình tivi hay máy tính.
Sau vài lần lấy hơi thất bại thì tiếng sáo ấy cũng ngân lên, da diết. Thật kỳ diệu, những âm sáo được phát ra từ mũi của một người phụ nữ 90 tuổi. Tôi bấm nút cho camera chạy tự động, vội vàng bấm nhanh vài tấm hình, rồi buông tay, nín lặng, để tập trung cảm nhận từng thanh âm lúc ấy. Tôi không nhớ đã bao nhiêu lần mình nhìn thấy hình ảnh của bà trên các trang tin quốc tế, đã bao lần tôi nhìn và mơ ước được một lần đến đây, ngồi đây ngắm nhìn một huyền thoại ngay trước mắt và cảm nhận tiếng sáo ấy.
Người con rể của bà cho biết từ hai năm nay bà đã không thể tự đi lại được nữa, việc lấy hơi để thổi cực trở nên khó khăn rất nhiều. Nhưng có một thói quen chưa bao giờ thay đổi, đó là trước khi bắt đầu diễn một màn thổi sáo bằng mũi, bà Yaw Shen luôn cố gắng mang đầy đủ đồ trang sức và bộ quần áo đẹp nhất. Bởi niềm vui của bà là mỗi khi có du khách ghé thăm, bà lại được khoác lên mình những thứ trang sức cổ xưa đã gắn bó cả cuộc đời với bà. Bà rất yêu chúng và buồn vì giờ đây không còn ai làm ra những loại trang sức ấy nữa.
Tôi thấy mình may mắn, bởi tôi nghĩ nếu không phải bây giờ thì tôi không chắc còn cơ hội được gặp người đàn bà “di sản” này, không chắc mình còn được nghe tiếng sáo này nữa. Cũng rất tình cờ khi gặp được anh con rể của bà Yaw Shen, anh nói tiếng anh rất tốt, vì thế mà sau đó tôi nhờ được anh dắt đi thăm một vài gia đình còn những người phụ nữ “mặt hổ” cuối cùng và được nghe những câu chuyện về họ.
Anh nói với tôi rằng, tập tục xăm mặt này bắt nguồn từ một câu chuyện rất xưa, anh kể khi xưa một vị vua tàn ác thường bắt những cô gái Chin trong làng về làm nô lệ và tì thiếp. Từ đó, các gia đình người Chin nghĩ ra cách xăm lên mặt con gái họ để không còn bị bắt cóc. “Nhưng qua nhiều năm, việc xăm lên mặt các cô gái dần trở thành một truyền thống, một nét văn hoá của người Chin chúng tôi. Và những hình xăm trên khuôn mặt bắt đầu trở thành một vẻ đẹp trong quan niệm của mọi người. Ngày xưa chúng tôi quan niệm những cô gái càng có nhiều hình xăm trên mặt thì càng đẹp và dũng cảm”.
TIPS:
- Từ Bagan đi Pakkoku chỉ có gần 70km với khoảng 1 tiếng rưỡi, bạn có thể mua vé xe bus tại bến xe ở Nyang U với 10.000 Kyats (khoảng 170.000 VNĐ)/người. Hoặc thuê riêng một chuyến taxi của một công ty du lịch với giá 30.000 Kyats (khoảng 510.000VNĐ)/xe 4 chỗ. Sau khi đến Pakkoku thì bạn sẽ phải mua một vé xe bus địa phương để đến được Mindat với giá 16.000 Kyats (khoảng 272.000 VNĐ)/người. Quãng đường này chỉ dài khoảng 160km, nhưng thời gian di chuyển sẽ kéo dài từ 8 – 10 tiếng, bởi địa hình chủ yếu là đường đèo và chất lượng xe xuống cấp.
- Nên nhờ một Agency ở Bagan đặt trước phòng và guide tại Mindat. Vào mùa cao điểm, du khách đổ về Mindat leo núi rất đông, vì thế tình trạng cháy phòng và guide sẽ thường xuyên diễn ra. Nhưng vẫn cần chuẩn bị trước tinh thần về việc đôi khi đã phòng và guide đã được đặt trước nhưng vẫn sẽ bị thay đổi vào phút chót.
- Nên chuẩn bị một món quà nhỏ như bánh kẹo dẻo để tặng và làm quen với những người phụ nữ xăm mặt. Tiếp cận họ với một thái độ chân thành và sự kính trọng.
- Trước khi quay phim, chụp hình nên cúi đầu chào và xin phép.