Bajau là bộ tộc du mục biển cuối cùng còn sót lại trên thế giới, họ sống và có tình yêu đặc biệt với biển, cùng khả năng lặn săn bắt dưới độ sâu đáng kinh ngạc 20m dưới đáy biển trong vòng 5 phút. Những đứa trẻ của bộ tộc được huấn luyện bơi lội từ khi còn rất nhỏ và thậm chí phải chọc thủng màng nhĩ để chịu được sức ép trọng lực của nước khi bơi lội…
Hòn đảo Borneo cách không xa thị trấn Semporna (thuộc bang Sabah của Malaysia) là nơi những người Bajau Laut – ngư dân lâu năm của vùng biển Sulawesi sinh sống trong suốt hàng thế kỷ qua nhưng lại ít được biết đến nhất trên thế giới. Người Bajau không có quốc tịch. Họ cắt đứt mối quan hệ với đất liền, thay vào đó chọn lối sống du mục trên biển cả rộng lớn.
Theo truyền thuyết, người Bajau có nguồn gốc từ một cô công chúa người Malaysia tên là Johor bị cuốn trôi trong một trận lũ quét. Nhà vua vì quá đau buồn nên đã lệnh cho một nhóm người ra ngoài khơi tìm kiếm và họ chỉ được trở về khi nào tìm được công chúa. Cuộc tìm kiếm thất bại, nhóm người được lệnh không thể trở về đất liền và từ đó hình thành lên bộ tộc du mục trên biển Bajau.
Khu vực biển người Bajau sống là một phần của “Tam giác san hô” – một hệ sinh thái có giá trị, nằm giữa Papua New Guinea, Philippines, quần đảo Solomon, Indonexia, Malaysia và Đông Timo. Đây là khu vực đầy ắp những sinh vật biển quý hiếm như cá, san hô, hải sâm,… và đã được công nhận như là trung tâm toàn cầu về đa dạng sinh học hay được ví như “Amazon của biển”. Người Bajau dựa vào những sinh vật biển này để duy trì cuộc sống.
Đa phần người Bajau là người Sunni Hồi giáo, phần lớn đều tin vào thế giới tâm linh của biển cả. Dân làng tin rằng, biển cả là ngôi nhà chung của họ. Họ còn có thể tính thời gian nhờ thủy triều. Trẻ em Bajau không được đến trường, thay vì học các môn khoa học thì chúng được dạy cách bắt cá, bạch tuộc, tôm,… Đàn ông Bajau thì có thể tự mình chế tạo ra một chiếc thuyền đánh cá chỉ trong vòng một tuần. Và tất cả các thành viên của bộ tộc Bajau đều là những “thợ săn” cừ khôi, hải sản chính là nguồn thu nhập chính của bộ tộc du mục đặc biệt này.
Cũng chính vì tình yêu và sự gắn bó qua nhiều thế hệ với biển mà người Bajau có khả năng lặn và bơi lội tài ba nhất thế giới. Nhiều người còn gọi họ là “người cá” vì khả năng lặn săn bắt dưới độ sâu đáng kinh ngạc. Người Bajau có thể lặn xuống đáy biển để săn cá và bạch tuộc chỉ bằng những cây giáo tự chế. Với sự hỗ trợ của kính thợ lặn vành gỗ và không cần bình dưỡng khí, bộ tộc “Người cá” có thể vô tư lặn sâu xuống 20m dưới đáy biển trong vòng 5 phút để bắt cá, ngọc trai hay hải sâm – những tài nguyên vô cùng quý hiếm của biển cả.
Những đứa trẻ của bộ tộc được huấn luyện bơi lội từ khi còn rất nhỏ. Để tai không bị nổ trước sức ép trọng lực của nước khi bơi lội, người Bajau phải chọc thủng màng nhĩ của mình. Phải mất một tuần nằm im bất động để vết thương ở tai lành lại, sau đó họ có thể bơi lội mà không đau đớn. Bởi vậy mà tất cả những người dân trong bộ tộc đều bị nặng tai, thậm chí họ không còn khả năng nghe thấy âm thanh bên ngoài. Với đôi tai không còn nghe được âm thanh, đôi mắt của họ lại phát huy khả năng gấp 2 lần so với người bình thường, điều này giúp họ có thể nhìn mọi vật dưới nước một cách dễ dàng.
Bộ tộc Bajau có thể sống hàng tháng trời lênh đênh trên biển chỉ với một con xuồng dài, hẹp và cao tên là Lepa Lepa. Sau này, cuộc sống du mục của họ gây ra sự tranh cãi về việc đi lại trên biển nên người Bajau di chuyển về đất liền. Họ chuyển lên ở các nhà sàn và tập trung thành một làng nổi trên biển nhưng vẫn duy trì những nếp sống cũ. Ngôi làng của người Bajau chỉ cách thế giới văn minh khoảng 1 giờ đi biển, thế nhưng cuộc sống của họ vẫn mang tính hoang dã và du mục. Thức ăn của họ đơn giản là cá và chuối. Họ còn trộn tinh bột sắn với nước, lá khô rồi bôi lên mặt giống như một loại kem chống nắng.
Tuy nhiên một điều đáng buồn là rất nhiều người Bajau đã phải kết thúc cuộc sống du mục của mình trong tình trạng bị liệt hoặc chết đuối. Nhiều rạn san hô bị phá hủy và trở thành rạn san hô chết vì người Bajau đã học cách sử dụng một chất độc hòa tan được trong nước của những tàu đánh cá nước ngoài để bắt được nhiều cá hơn. Chính phủ Malaysia, Tổ chức Bảo tồn quốc tế (CI) và WWF đã tạo ra những chương trình quản lý khuyến khích người dân đánh bắt hải sản một cách bền vững, khuyến khích người dân tham gia vào việc nuôi cá theo hình thức công nghiệp. Việc này cũng đồng nghĩa với việc bộ tộc “Người cá” Bajau chuẩn bị kết thúc cuộc sống du mục của mình để bước sang cuộc sống hiện đại.
