Với những ai ưa mạo hiểm thì cung đường Bắc Hà – Mường Khương – Si Ma Cai này là thách thức thú vị cho những tay xế lão luyện, đam mê du lịch và khám phá.
Chỉ mới nghe địa danh những cung đường thôi đã thấy đường đẹp, cảnh đẹp và lý tưởng. Những năm gần đây, Si Ma Cai đã có một cơ sở hạ tầng đẹp, hiện đại song vẫn còn giữ được những nét dung dị, mộc mạc của vùng cao.
Si Ma Cai nằm cách biên giới Việt – Trung 11km, với 5 dân tộc anh em: Kinh, Tày, Nùng, Mông và La Chí. Nhìn trên bản đồ, Si Ma Cai như một chỏm nhỏ nằm chơ vơ bên dòng sông Chảy vắt ngang biên giới Việt – Trung. Đường đến đây uốn lượn quanh co bên trên những ngọn núi nối liền kề, nhiều lúc lại vắt ngang những đám mây trôi lững lờ. Người Si Ma Cai thật thà, chất phác, với những phong tục tập quán phong phú, mang bản sắc văn hóa riêng, còn nguyên vẹn của từng dân tộc thiểu số.
Không “may mắn” như “người anh em” Sa Pa nằm ở mặt tiền, thuận lợi cho du khách, lại được thiên nhiên ưu ái cho đỉnh núi cao nhất bán đảo Đông Dương – Phanxipăng, Si Ma Cai nằm lặng lẽ ẩn mình trong góc khuất bên dòng sông Chảy. Nếu được lựa chọn để làm một chuyến du lịch lại, nhiều người sẽ chọn Si Ma Cai chứ không phải Sa Pa vì nét hoang sơ, sự quyến rũ và cả sự thân thiện hiếu khách của người dân nơi đây.
Nghỉ đêm ở Si Ma Cai có cảm giác ấm áp như chính ở trong ngôi nhà mình, như trút bỏ hết mọi phần bộn bề của cuộc sống. Mới 4 giờ sáng, trời còn rét căm căm nhưng tiếng vó ngựa đã khua vang đầu dốc đá, tiếng chào hỏi của người đi chợ sớm, văng vẳng trong không gian bài hát Người Mông ơn Đảng phát ra từ chiếc đài pin của một chàng trai Mông nào đó… Tất cả như thúc giục lôi cuốn mọi người đến với chợ phiên vùng cao.
Chủ nhật là ngày chính của chợ trung tâm Si Ma Cai. Đi trong ánh đuốc, sống và thở trong bầu không khí lãng mạn, độc nhất vô nhị không ở đâu có, du khách như hòa vào dòng người xuống chợ. Gọi là xuống chợ nhưng thực ra chợ Si Ma Cai nằm ở lưng chừng dốc, chợ được xây dựng từ thời Pháp, trải qua những bước thăng trầm của lịch sử nhưng những dấu ấn còn lại đã cho thấy từ lâu đây đã là một trung tâm sầm uất về mua bán, giao lưu, trao đổi hàng hóa giữa đồng bào các dân tộc và nhân dân 2 bên biên giới Việt – Trung.
Trời bắt đầu sáng, từ mọi phía mây ùn ùn trắng xóa. Phía dưới là Phố Mới, xã Bản Mế và xã Nàn Sán một màu trắng của mây, của hoa mơ, hoa mận. Không gian tuyệt vời. 8 giờ sáng, ánh nắng mỏng manh vừa đủ lan tỏa ôm lấy thị trấn cũng là lúc người ở các bản xa về tới chợ.
Hàng hóa tấp nập xen lẫn tiếng gọi nhau, tiếng mặc cả, chào hàng đủ ngôn ngữ của 5 tộc người, nào ngựa, trâu, bò, vịt, gà… như phá tan cái giá lạnh của mùa đông ở đây. Các chảo thắng cố bắt đầu bốc khói.
Để đến được các chợ phiên đồng bào ở đây phải vượt rừng đi chợ từ 2-3 giờ sáng, khi đi trời còn rất tối, khi con gà mới cất tiếng gáy sang canh, cho nên khi đi bao giờ cũng có một nắm cơm hay chút ít mèn mén để đến chợ rồi lại vừa kịp bữa sáng. Đến chợ vùng cao Si Ma Cai mà không ăn thắng cố, không dùng mèn mén, không uống rượu ngô, đậu chua thì chưa gọi là đi chợ. Thắng cố ngon nhất chợ là thắng cố ngựa nhà ông Hòa và ông Đế đã từng được tham dự ở Lễ hội văn hóa ẩm thực nhân dịp kỷ niệm 100 năm Sa Pa.
Mới đây người dân lại mới khôi phục thêm món thắng cố chó. Cung cách phục vụ của đồng bào ở đây cũng rất đặc biệt: khách có thể tự chọn cho mình những món khoái khẩu mà không cần phải mặc cả hay ngại ngần, có thể lấy nhiều nước chan với mèn mén, cũng có thể ăn toàn thịt… chủ hàng vẫn vui vẻ và đó là điều hấp dẫn mà không có phiên chợ nào ở Việt Nam có được.
Giá của mỗi bát thắng cố dao động từ 15.000-20.000 đồng tùy vào ngày chợ có nhiều hay ít chảo thắng cố. Ông chủ hàng thắng cố luôn thường trực trên môi nụ cười rạng rỡ, gần gũi và thân thiện.
Một chút rượu, vài nghìn tiền đậu chua và mèn mén với bát thắng cố nóng bỏng, hương vị vùng cao như thấm dần vào cơ thể. Cảm giác thật dễ chịu, ấm nồng hơi men, thắng cố đậm đà, ngọt ngào, quyến rũ bởi gia vị riêng chỉ đất, rừng và người Si Ma Cai mới có.
Xung quanh các chảo thắng cố nghi ngút khói, đồng bào khắp nơi về chợ đã quây quanh, người thì uống rượu với thắng cố, người thì mua 1 chút thắng cố ăn cùng mèn mén, có người dùng bữa sáng bằng cơm nắm nấu từ gạo nương dẻo chắc được chuẩn bị từ nhà ra ăn…
Không gian, thời gian như ngưng đọng. Khói từ bếp củi bốc lên, khói từ các chảo thắng cố, các bếp lửa xung quanh bốc lên cứ vấn vít quẩn quanh người đi chợ, nửa như níu giữ, nửa như đùa giỡn làm ai nấy mắt mũi cay xè.
Mọi thứ chất ngất từ váy, áo, vòng tay, vòng cổ, dép nhựa, đèn pin, đài pin, dụng cụ sản xuất, thực phẩm, gia cầm, từ chõ xôi 7 màu, đến quả dưa chuột hơi quá lứa, ổ gà vẫn chưa nở hết… tất cả những gì đồng bào sản xuất đều được mang đến chợ.
Ở Si Ma Cai, ngoài chợ trung tâm, các chợ phiên vùng cao khác họp vào các ngày trong tuần, hàng hóa chủ yếu là các nhu yếu phẩm phục vụ sản xuất và sinh hoạt. Đặc biệt ở đây ngày nào hầu như cũng có chợ, mặc dù mỗi ngày 1 phiên nhưng mỗi chợ ở đây đều mang tính chất riêng, đặc thù riêng: chợ Bến Mảng (xã Nàn Sán) mở vào các ngày đầu tuần. Đây là phiên chợ giáp biên, nơi giao lưu trao đổi hàng hóa của người dân 2 nước láng giềng Việt –- Trung. Chợ Sín Chéng (xã Sín Chéng) mở vào 2 ngày thứ 4 và thứ 5. Chợ Cóc Cù (xã Bản Mế) thì mở vào thứ 6. Chợ Cán Cấu (xã Cán Cấu) thì mở vào thứ 7. Chợ này là nơi người dân 2 bên biên giới và các huyện bạn đến đây trao đổi, mua bán ngựa, trâu, bò.
Chiều dần buông. Những người mua được hay không bán được hàng cũng hả hê vì gặp được bạn bè ở xa về, hay cũng được dịp xuống chợ tặng mình một bữa khoái khẩu. Trai gái đưa mắt nhìn nhau hẹn tuần sau lại xuống, các bé em theo mẹ xuống chợ lại được thêm chiếc áo mới… Tất cả đều hiển hiện như một bức tranh vui tươi, sống động.
Si Ma Cai thực sự là điểm đến lý tưởng cho những du khách yêu thích thiên nhiên, yêu sự hoang sơ, mộc mạc nơi vùng cao biên giới.
