Động Từ Thức là một trong những hang động đẹp nhất xứ Thanh với cảnh núi non hùng vĩ, thạch nhũ nhuốm màu thời gian và vẻ đẹp lung linh huyền ảo gắn với truyền thuyết Từ Thức gặp tiên.
Cách TP Thanh Hóa hơn 40 km, Động Từ Thức (xã Nga Thiện, huyện Nga Sơn) được mệnh danh là một trong những hang động đẹp nhất ở xứ Thanh.
Động nằm trong lòng dãy núi Tam Điệp trùng điệp, hùng vĩ gắn với truyền thuyết Từ Thức gặp tiên.
Sử cũ chép, Từ Thức là một nhân vật lịch sử có thật sinh sống dưới thời Trần, thế kỷ XIV, làm quan ở Tiên Du, Bắc Ninh. Ông nổi danh là người thông minh, ham học, làm quan song luôn có lòng thương dân. Ông thường dành lương bổng mua thóc gạo phát chẩn cho dân những năm đói kém mất mùa.
Tương truyền, Từ Thức vốn thích ngao du sơn thủy, thưởng ngoạn phong cảnh và làm thơ. Trong một lần dự hội xem hoa, chàng bắt gặp một thiếu nữ tuyệt sắc giai nhân, khi ngắm hoa đã vô ý làm gãy cành mẫu đơn và bị nhà chùa giữ lại. Với tấm lòng nghĩa hiệp, chàng liền cởi chiếc áo gấm mặc ngoài để giúp người thiếu nữ chuộc tội. Sau đó, Từ Thức từ quan về quê để vui thú non nước.
Một hôm, trông ra cửa biển Thần Phù, chàng thấy có áng mây ngũ sắc kết thành hình hoa sen. Từ Thức bèn chèo thuyền ra phía núi và bước vào bên trong một hang động. Khi bước vào, chàng say đắm trước cảnh tiên bồng và biết được đây chính là nơi ở của nàng tiên hội hoa năm nào. Kể từ đó, chàng Từ Thức sánh duyên cùng nàng tiên Giáng Hương.
Động Từ Thức dài hơn 200 m, rộng cả nghìn m2, bên trong có vô số thạch nhũ hình thù lạ mắt và rất đẹp.
Dưới ánh điện màu càng làm cho hang núi thêm lung linh huyền ảo.
Người dân địa phương đã tưởng tượng ra những câu chuyện thần tiên như kho vàng, núi bạc, tượng phật… gắn với từng mảng thạch nhũ khiến nhiều du khách thêm mê hoặc, cuốn hút.
Xưa kia dãy núi có Động Từ Thức vốn nằm sâu dưới đáy biển song do quá trình biển thoái để lộ ra những hang động đá vôi lớn.
Vỉa thạch nhũ này lung linh như được dát vàng.
Động Từ Thức được xếp hạng Di tích quốc gia năm 1992, mỗi năm nơi đây đón hàng vạn lượt khách tham quan, vãn cảnh.
Xưa kia, từng có nhiều bậc tao nhân mặc khách như Lê Thánh Tông, Lê Quý Đôn… đến thưởng ngoạn và để lại nhiều bài thơ khắc trên vách động.