Hà Tiên vừa là cửa ngõ văn hóa vùng biển miền Tây, vừa mang đậm những dấu ấn lịch sử hào hùng. Đây thực sự là một điểm du lịch cuốn hút mà du khách không thể bỏ qua khi tới Kiên Giang.
Thị xã Hà Tiên (tỉnh Kiên Giang) mang vẻ đẹp không thể trộn lẫn với bất cứ đô thị nào. Đó là sự kết hợp hài hòa giữa biển, núi, phố xá và các khu rừng. Ở đây, nhịp sống chậm rãi của người phố thị kéo du khách trở về với không gian và thời gian xa xôi…
Nơi giao thoa của các nền văn hóa
Theo đường biển, Hà Tiên là cửa ngõ kết nối với các nước trong khối ASEAN như Campuchia, Thái Lan, Malaysia. Chỉ chưa đầy 80 phút, du khách có thể hoàn thành hải trình Phú Quốc – Hà Tiên trên chiếc tàu cao tốc Superdong sức chứa 270 khách. Đó là những con tàu hiện đại được đóng tại Malaysia, dù sóng lớn vẫn duy trì tốc độ 50km mỗi giờ, lướt êm trên mặt biển. Vị trí địa lý của Hà Tiên rất thuận lợi cho mở mang giao thương trong nước cũng như quốc tế.
Ở Hà Tiên, cuộc sống bình yên đến kỳ lạ. Phố xá hầu như lẩn khuất giữa những khu rừng, vườn cây, tạo nên sự hài hòa giữa hệ sinh thái và không gian du lịch. Trung tâm thị xã nhỏ gọn, nhưng có rất nhiều đường ngang ngõ dọc. Đường xá thưa thớt xe ô tô, ngay cả vào giờ cao điểm. Núp dưới những bờ tường hoa là những chiếc xe honda Chaly, Supercup ra đời cách đây ngót nghét ba chục năm. Dọc hai bên quốc lộ 80 dẫn đến cửa khẩu quốc tế Hà Tiên, nhiều nhà kho được dựng lên để chuẩn bị hàng xuất qua biên giới. Bà con Khmer đang tất bật vào vụ thu hoạch lúa.
Cách trung tâm thị xã chừng hơn chục cây số về phía tây là Cửa khẩu quốc tế Hà Tiên. Ở đây, xe cộ cũng thưa thớt. Một người lính biên phòng cửa khẩu giải thích với tôi: Gọi là cửa khẩu quốc tế nhưng mỗi ngày chỉ đón vài chục khách du lịch kiểu “Tây ba lô” đi qua. Những năm gần đây, Hà Tiên tích cực khai thác lợi thế các thắng cảnh, đẩy mạnh phát triển du lịch, dịch vụ hướng ra biển và sang nước bạn Campuchia. Nhìn vào viễn cảnh trong tương lai, tuyến đường kết nối Đông – Tây ven biển khá nhiều hứa hẹn.
Người Hà Tiên rất trân trọng những người có công khai phá xứ này – Tổng binh Mạc Cửu, cùng những nghệ sĩ như thi sĩ Đông Hồ, gắn với tao đàn Chiêu Anh Các. Họ đã xây dựng nhiều đền, chùa, lăng tẩm tưởng nhớ công ơn của người xưa. Các kiến trúc tôn giáo đều được xây dựng công phu, tinh xảo đến từng nét chạm trổ, thể hiện sâu sắc nét giao thoa văn hóa Việt – Khmer – Hoa. Chùa Xà Xía, chùa Tam Bảo, chùa Lò Gạch, chùa Năm Ông, chùa Thiên Trúc, lăng Mạc Cửu và hàng chục di tích lịch sử – văn hóa nằm xen giữa các khu dân cư, gần gũi với cuộc sống thường nhật. Quả thật, nơi nào ở Hà Tiên cũng đẹp, từ bờ biển đến núi non, từ phố xá đến rừng cây, mỗi địa hình có những đặc trưng riêng. Hà Tiên được thiên nhiên ưu đãi rất nhiều, núi có hòn Phụ Tử, Đá Dựng, Thạch Động, núi Ngọc, núi Đèn Nhỏ, núi Đèn Lớn. Bãi tắm Mũi Nai, bãi Tà Lu, bãi Bàng, đầm Đông Hồ cùng nhiều nơi đắc địa để ngắm cảnh biển trời sông nước miền cực Tây Nam Bộ. Hàng năm, thị xã nhỏ này đón gần hai triệu lượt du khách đến tham quan.
Những dấu ấn lịch sử
Người Hà Tiên từ tứ xứ đổ về, nhưng giống nhau ở chỗ dung dị, hiếu khách. Từ người làm công ăn lương cho đến người buôn bán đều niềm nở, ân cần. Người dân chủ yếu sinh sống bằng nghề đánh bắt hải sản, làm tôm khô, cá khô, kinh doanh buôn bán. Rất nhiều loài tôm cá được đem phơi, nướng để làm mồi nhậu. Các khu phố của thị xã mặn mòi mùi khô cá. Chiều đến, nhiều du khách ngẩn ngơ trước cảnh mặt trời lặn xuống biển. Trước khi hoàn thành chuyến chu du trong ngày, mặt trời Hà Tiên cố gắng làm hồng rực những ngôi nhà, tàu thuyền và khuôn mặt người. Đứng trên cầu Tô Châu ở cửa biển Hà Tiên để chứng kiến cảnh tượng huy hoàng này là một diễm phúc đối với du khách. Buổi tối là lúc du khách tập trung ở khu chợ đêm, nơi ăm ắp hàng quán hải sản tươi ngon và giá cả rẻ đến bất ngờ. Chỉ ở Hà Tiên mới có những đặc sản biển như cà xỉu, ốc giác, cồi biên mai. Người Hà Tiên còn giỏi chế biến những món ngon như gỏi cá trích, bánh canh chả ghẹ cầu kỳ, khi đã nếm là khó có thể quên. Cùng bạn bè thưởng thức đặc sản biển và ngắm tàu thuyền qua lại trên sông cũng là cách khám phá Hà Tiên được nhiều du khách lựa chọn.
Hà Tiên không chỉ có nhiều cảnh đẹp, truyền thống lịch sử – văn hóa của vùng đất này cũng là di sản khiến nhiều người ngưỡng mộ. Di tích nhà tù Hà Tiên nằm cạnh Trụ sở Thị ủy và UBND thị xã, nhắc nhở về nơi giam cầm những người cộng sản. Nhà tù này được xây dựng năm 1897, bên trong bốn bức tường đá dày là ba dãy phòng giam kiên cố. Chung quanh bố trí bốn tháp canh. Trong thời kỳ Pháp chiếm đóng, nhà tù là trại tạm giam, sau đó làm kho chứa vũ khí của Mỹ – ngụy. Tháng 5/1930, Chi bộ Cộng sản Hà Tiên gồm năm đồng chí được ra đời tại nhà tù, đứng đầu là Bí thư Nguyễn Viết Thị. Chi bộ nhà tù đã lãnh đạo tù nhân đấu tranh đòi cải thiện chế độ giam cầm, xây dựng tổ chức Đảng trong nhà tù. Từ trong ngục tối, tiếng nói của những người cộng sản vang xa, được đông đảo nhân dân ủng hộ, cảm hóa nhiều binh sĩ. Khi Nhật đảo chính Pháp, quản tù Nguyễn Văn Lợi đã mở ngục cho gần 500 tù nhân thoát ra ngoài, trong đó có hàng trăm tù chính trị, những hạt nhân xây dựng phong trào cách mạng sau này. Ngày nay, các em học sinh tập múa hát ngay tại cánh cổng rong rêu hoang phế của nhà tù. Địa chỉ đỏ này trở thành điểm nhấn trong giáo dục lịch sử cách mạng cho thế hệ trẻ Hà Tiên.
Thị xã Hà Tiên còn có xã đảo Tiên Hải, gồm 14 hòn đảo, còn gọi là quần đảo Hải Tặc – điểm du lịch mới nổi trong những năm gần đây. Xã Mỹ Đức giáp biên giới nước bạn không chỉ nổi tiếng vì có cửa khẩu quốc tế, mà còn bởi có các di tích lịch sử. Một trong những cao điểm của cả vùng là núi Đá Dựng, cao 83m. Ngọn núi này có nhiều vách đá dựng đứng, mùa này hoa rừng nở tím chân núi. Trong lòng núi là hệ thống 14 hang động phức tạp, nhìn ra bốn phương tám hướng. Nhờ có khả năng phòng thủ cao, núi Đá Dựng trở thành pháo đài bảo vệ bờ cõi suốt mấy trăm năm qua. Vào năm 1970, hàng trăm bộ đội địa phương và dân quân du kích đã chiến đấu kiên cường với xe tăng, máy bay và hàng nghìn lính Mỹ ngụy trong suốt 27 ngày đêm. Vết đạn bom còn nham nhở trên những vách đá. Hàng ngày, có nhiều du khách đến thăm địa chỉ này, vừa thưởng thức phong cảnh ruộng đồng bát ngát vừa để nhâm nhi cốc nước thốt nốt dưới chân núi.
Tâm sự với các bạn trẻ sinh ra và lớn lên ở Hà Tiên, tôi thấy nổi trội ở họ sự thông minh và khoáng đạt, vượt lên tầm vóc nhỏ bé của thị xã. Dù sau này thị xã phát triển, thì nó vẫn giữ được nét đặc trưng là vẻ hoang sơ, cổ kính và sự chất phác, từ tốn của người dân nơi đây. Đó cũng là những dấu ấn không thể quên đối với bất kỳ ai dù chỉ một lần đặt chân đến thị xã nơi cực Tây Nam Tổ quốc này.
